Priče čuvaju crkva i zidine
I ivanjička je i ariljska. Gradina se nalazi na samoj granici dva sela. Ostaci utvrđenja na visu iznad Radaljeva i Trešnjevice govore o činjenici da je tu zasigurno bilo vojno utvrđenje. Takav položaj omogućavao je dobru kontrolu doline Moravice i puteva koji su definitivno od vajkada prolazili upravo trasom kojom i danas prolazi put za Ivanjicu. Oduvek je Gradina nad klisurom Moravice bila strateško mesto, a najviša tačka utvrđenja je na 653 metra, gde se danas nalazi zvonik crkve.
foto: http://arilje.org.rs
Crkva Svetog Ilije jedna je od najmanjih crkava u zapadnoj Srbiji. Podignuta je po predanju ostacima stražarske kule još iz doba Rimljana, a u svom veku nekoliko puta je paljena i obnavljana. Poslednji put 1811. godine. Prepričavaju se priče o postanku crkve, koja je navodno prvobitno podignuta na drugom mestu, te da je pred Osmanlijama odletela na vrh Gradine. Danas se u njoj samo nekoliko puta godišnje obavlja bogosluženje.
Arheolozi su u nekoliko kampanja istraživali ostatke utvrđenja na Gradini. Veruje se, po pronađenim fragmentima, da pamti život još iz praistorije. Dobar deo zidova, ostaci bedema, rovovi pripaju ranovizantijskom vremenu, najverovatnije šestom veku nove ere, a nalazi keramike potiču iz perioda od 9. do 11. veka. Ojačavanje zidova objekta govori o fazi iz 14.veka, pa se zato i pretpostavlja da je u to vreme bila ne samo vojno uporište već i zamak nekog oblasnog gospodara. Do poznog srednjeg veka utvrđenje je, prema mišljenju stručnjaka iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, bilo u funkciji. Najverovatnije je uništeno, pa potom i zapustelo u borbama za vlast u drugoj polovini 14. veka.
Zaštita istorijskog i kulturnog nasleđa bitna je za obe lokalne samouprave nad kojima Gradina stoji vekovima. To je prepoznalo i resorno ministarstvo pa su značajna sredstva opredeljena za konzervatorsko restauratorskeradove na popravci i preventivnoj zaštiti tog važnog lokaliteta. Iz Ivanjice i Arilja planiraju da će Gradina uz obezbeđen pristup stepenicama biti pristupačna i turistima, koji će do nje lakše doći uz postavljene info table.
